Elfar Logi Hannesson

Í síðasta pistli var ég að ræða raunir símasölumanna sem margur landinn hefur spreytt sig á. Í fullyrði að þetta er einhver erfiðasta vinna sem ég hef unnið. Vissulega eru þetta átök þó ekki líkamleg heldur miklu frekar andleg þú þarft að nota þinn sjarma og í raun selja ekki bara vöruna heldur og sjálfan þig. Má kannski segja að maður hafi verið að þessu síðan í listinni. Erum við ekki alltaf að reyna að selja okkur listamennirnir?

Allavega minn símasölutími ævinnar var ekki langur en samt nokkuð tíðindamikill. Þarna var ég á skrifstofu í Síðumúla í Reykjavík og starfaði fyrir bókaútgáfu sem gaf aðallega út matreiðslubækur og hvað þetta er kallað svona lífstílsrit. Þarna var t.d. Handbók heimilisins. Á minni fyrstu vakt var ég stjórnustunginn hvorki meira né minna. Einn sölumannanna, þessi á næsta bás við mig, var söngvari og mikill listamaður. Þetta var kallinn sem söng svo listilega Don't Træ Tú Fúl Mí.

Hann heilsaði kurteislega og einlæglega. Ég byrjaði náttúrlega strax að spyrja einsog hálfviti, ert þú ekki Don't Træ Tú Fúl Mí kallinn. Hann hló: Jú, sá hinn sami. Þeir segja þetta líka í símann stundum sem ég tala við á þessari vakt.

Þögn. Svo hló hann. Ég líka. En fattaði samt ekki djókið fyrr en ég var kominn heim af vaktinni. Já, þarna sá ég það kristaltært það er mikilvægt að halda í grínið og sérstaklega í listinni. Þetta er helv...hark og minnkar lítið með árunum. 

Eftir að hafa verið settur í söluhlutverkið og jafnað mig á símasölunágrana mínum, stórlistamanninum. Þá hófst ég handa við að hringja:

Sigfús?

Ha, já.

Sæll vertu, þetta er Elfar Logi hjá Bókaútgáfunni. Eru menn ekki bara kátir og klárir á þessu indæla mánudagskveldi.

Ég veit ekkert hvað gerðist en svona talaði ég við þennan Sigfús sem ég hafði reyndar aldrei talað við áður. Var ég kannski þessi umtalaði Sölumaður dauðans? Viti til Sigfús kallinn keypti af mér Stóru kökubókina þrátt fyrir að hafa aldrei á ævinni bakað köku og átti ekki einu sinni konu. 

Svona hélt ég áfram valdi fórnardýrin af listanum sem yfirmaðurinn fékk mér í upphafi vaktar. Strokaði yfir hvert nafnið á fætur öðru og hringdi í það næsta án þess stundum að pæla hvert ég væri að hringja. Stundum þurfti ég að gæta á blaðið þegar svarað var áður en ég sagði minni smeðjulegu röddu:

Já, Sigríður?

Viti menn hún keypti Handbók heimilisins. Skellt á og næsta númer hringt og svarað svona líka glaðlega ef ekki bara sungið:

Halló, ha - ha - ló.

Halló, já Sigrún Hjálmtýsdóttir?

Það er hún, var svarað ofurhresst.

Já, komdu sæl þetta er Elfar Logi hjá Bókaútgáfunni er ég nokkuð að trufla?

Nei, alls ekki er reyndar á leið á æfingu en hvert er erindið?

Æfingu, já það veitir ekki af að halda sér í formi. Ég er einmitt með heilsubókina Þú getur betur....

Svona hélt ég áfram og masaði einsog Leanardo de Caprio löngu síðar í hlutverki einhvers Úlfs. Sannarlega var ég í einhverri gæru og gott ef ég gólaði ekki líka. En mín var ekki kápan úr klæðinu að þessu sinni. Sigrún þessi var reyndar afskaplega kurteis og áhugasöm en svo afgreiddi hún þetta með snöggt.

Heyrðu vinur minn Elfar Logi Dónt Træ Tú Fúl Mí.

Og þá fattaði ég það. Ég var að tala við Diddú. Söngkonuna sem var í Spilverkinu og söng með uppáhaldinu mínu Agli Ólafs og allt. Hún er meira að segja frænka mín, segir pabbi sko. Og ég var að reyna að selja Diddú einhverja ómerkilega heilsubók. Ég renndi skrifborðsstólnum aftur á bak frá lúnu skrifborðinu. Næsti stóll við hlið rúllaði af stað og stórstjarnan kollegi minn mælti:

Velkominn í hópinn ungi listamaður, og bætti svo við:

Dónt Træ Tú Fúl Mí.

Hvað ætli maður hugsi nú oft á sólarhring? Er maður kannski bara að pæla allan liðlangan daginn. Enda eru margar pælingar dagsins. Ein sú vinsælasta er líklega: Hvað á ég að hafa í matinn? Eða: Í hverju á ég að vera í dag? Svo halda náttúrulega pælingarnar áfram þó ákvörðun hafi verið tekin. Ég hefði kannski frekar átt að hafa kjöt en flatböku. Afhverju fór ég ekki í grænu gallabuxurnar frekar en þessar gulu? 

Afhverju er ég nú að hugsa um þetta. Jú ég datt nefnilega niður á bók sem heitir því skemmtilega nafni Eitthvað að huxum eftir Þorgeir Þorgeirsson. Einn af hugsunarstöðunum er nú gjarnan bókasafnið. Þá leita á mann margar hugsanir t.d. bara sú hvaða bók ætti ég að taka með mér heim Kalman eða Guðrúnu Helgadóttur eða kannski bara eina Yrsu. Ég er reyndar alltaf búinn að ákveða hvaða bók eða bækur ég er að fá lánaða á bókasafninu það og það skiptið. Lang oftast tengist það verkefnum sem ég er að vinna að, alltof sjaldan rit til að lesa bara til skemmtunar eða bara ,,afþví bara".

Þó kem ég stundum sjálfum mér á óvart og ákveð að villast aðeins á bókasafninu hér hjá okkur á Ísafirði. Skoða einhverja hillu sem ég hef aldrei kikkað á eða lítið sýnt áhuga. Um daginn fór ég t.d. í hagfræði hilluna og fann þar hina frábæru bækur um menningarhagfræði eftir Ágúst Einarsson. Vil nota tækifærið hér og þakka honum fyrir sitt framlag til handa lista og menningarlífi á Íslandi. Þarna eru staðreyndirnar settar upp á súlurit og allskonar töflur einmitt það sem ráðamenn þurfa að hafa til að átta sig á að listin skilar peningum í kassann. Legg til að það verði gert að reglu að við hverjar þingkostningar fái hinir nýkjörnu eintak af Menningarhagfræði herra Einarssonar. Gera svo enn betur og færa sveitarstjórnarráðamönnum eintak við upphaf hvers kjörtímabils. Ekki spyrja mig hver á að borga bækurnar - þið finnið útúr því.

Um daginn fór ég í eina hilluna sem ég hef lítið kikkað á áður og fann þar bók sem heitir einmitt Eitthvað að huxum. Höfundur er Þorgeir Þorgeirsson sem hefur sent áður frá sér tvær ljóðabækur. Bókina prýða ljósmyndir eftir Björn Erlingsson. Á bókarkápu er mjög draumkennt og heillandi málverk eftir Kristjönu F. Arndal.

Aldrei hef ég heyrt um þessa bók né séð neitt um hana neins staðar. Það eru nú líka því miður þannig að þær bækur sem fá umfjöllun eru ekki stór prósenta af þeim bókum sem útkoma hér á landi. Því miður ræður tískan og stjörnusmjaður þar. Þessi bók fær mann sannarlega til að huxa, svo ég haldi mér við orðaleik bókarheitisins, og um reynar gífurlega margt. Þarna er nefnilega teflt saman tveimur kynslóðum. Unga manninum og þessum gamla. Þeir hittast reglulega, liklega yfir kaffbolla þó það komi ekki fram í bókinni, og hafa skoðanaskipti. Formið er þannig að sú ungi kastar fram huxun og sá eldri svarar með annarri hugsun. Hér koma nokkrar hugsanir þeirra félaga:

Við erum öll umhverfissinnar.

- Nema í verki.

Fréttablaðið.

- Viðskiptahugmynd.

Þarfasta þingið.

- Ruslafatan.

Hvað á barnið að heita.

- Nægir ekki kennitala?

,,Ísland sækjum það heim."

- Það er hvergi friður.

Já, það má huxa sér margt verra en að lesa þessa bók Þorgeirs Þorgeirssonar. 

Hef aldrei þótt sleipur á svellinu ekki einu sinni þegar ég renndi mér á skautum á vatninu við Litlu Eyrar fjöru á Bíldudal. Það var reyndar sjaldan það kalt á Bíldudal að skautafært væri. Enda ekki að ástæðulausu sem margir vilja frekar telja Bíldudal með Spánverjalandi frekar en einhverju ísalandi. Hitt er svo enn algengara að maður fljúgi á höfuðið án skauta og er það yfirleitt verra. Hvað þá eftir að fleiri ár bætast við lífsklukkuna. Ég flaug einmitt á höfuðið rétt áðan. Var að koma úr undirgöngunum hér í Strætinu á Ísó. á leið á vinnustofuna mína í Tónlistarskólanum, áður Húsmæðraskólinn. Flaug í loft upp líkt og þegar snillingurinn Laddi lék þetta svo snildarlega í einum gamanþætti á eittístímabilinu. Gott ef þessir þættir hétu ekki Gættu að því hvað þú gerir maður? Það er staðreynd að þegar maður er ekki viðbúinn þá verður fallið oft mikið og hátt allavega var þetta engin ofleikur hjá mér. Í loft upp fór ég og lenti á vinstri síðunni. Fyrsta sem ég gerði var ekki að strjúka síðuna. Nei heldur standa upp eins hratt og ég gæti einsog þetta hafi ekki gerst. Nei, ha ég, ég er bara góður sko. Leit snöggt í kringum mig. Sá byltuna einhver? Var einhver Gróa í glugganum í húsasundinu? Engan sá ég allavega svona snöggt til litið. Skundaði svo af stað einsog Grettir sterki eða Gísli Súri jafnvel. Þegar ég kom fyrir næsta horn var síðunni loks strokið og ég fann að hún var aðeins aumari en fyrir fallið. 

Öll föll eiga að kenna manni eitthvað og þetta hefur svo sannarlega gert það. Í raun var þetta bara mér sjálfum að kenna. Því ég fékk nefnilega frá mínum lífsförunaut sérstaka skó í jólagjöf. Sko með innbyggðum mannbroddum. Lykill fylgir með til að spenna þá niður á skóna og svo setja þá aftur í hvíldarstöðu þegar hálkunni sleppir. Ég er náttúrulega svo mikill víkingur að ég taldi nú litla þörf á að vera að skella þessu gamladóti á skóna. Ég leikarinn sem hefur leikið Gísla Súrsson í áratug og er svo byrjaður að túlka Gretti líka lætur nú ekki sjá sig á götum Vestfjarða með mannbrodda. 

Nei, nei ég er ekkert súr yfir þessu. Nú er ég með mannbroddalykilinn tilbúinn í vasanum og um leið og ég sé svell framundan á göngu minni þá set ég öryggið á skóbúnaðinn. Annars gæti ég átt von á að förunauturinn segi líkt og í sjónvarpinu fyrrum daga:

Gættu að því hvað þú gerir maður.

Það er kúnst að hlusta. Hvort heldur það er við að hlusta á útvarpið eða þann sem maður talar við þá og þá stundina. Hver kannast ekki við það að viðmælandi manns virðist ekki vera að hlusta á mann. Þegar það gerist þá líður mér alltaf einsog persónu í leikriti eftir Samuel Beckett. Þykir það ekkert leiðinlegt því hann er einmitt mitt uppáhalds leikskáld. Skemmtilegast er þó þegar viðmælandinn hlustar ekki bara á mann heldur grípur hann líka fram í fyrir sjálfum sér. Þá þarf maður bara að gera það sama og félagarnir í Beckett meistarastykkinu, Beðið eftir Godot, bíða og hlusta.Í raun er maður að hlusta allann daginn meira að segja þegar maður er einn þá er maður alltaf að hlusta á eitthvað. Hér fyrir vestan er voða gott að hlusta á veðrið og setja sig í listamannastellingar og vera að pæla eitthvað voða merkilegt, sem oftar en ekki engin skilur en það er nú aukaatriði. Fátt er svo skemmtilegra en að hlusta á góða tónlist og hvað þá ef hún kemur frá hljómplötu, má gjarnan vera aðeins rispuð og spiluð. Í æsku hlustaði ég mikið á hljómplötur, já ég er orðinn þetta gamall, eða hvað er ekki hljómplatan að ,,koma svo mikið aftur" einsog álitsgjafar fjölmiðla segja svo oft. Mikið er það annars skrítið hve fámennur þessi álitsgjafa hópur er hjá ,,mediunni" ég meina er ekki mikilvægt að hafa þetta soldið opið heldur enn allt fast í kassa. Þetta er náttúrulega álitamál svo ekki meir um það heldur frekar að listinni að hlusta. Sumir vilja meina að okkar frábæra æska kunni ekki að hlusta. Gott ef þetta var nú ekki sagt einnig á mínum æskuárum. Ég var meira að segja að lesa heila ritgerð sem fjallaði um þetta málefni. Mjög vel unnið verk eftir Viktor Má Bjarnason og nefnist Eru börn hætt að hlusta? Ritgerð þessa má lesa á netinu og ég mæli með því að þið kikkið á hana um leið og þið t.d. hlutið á góða hljómplötu.

Á mínu heimili er aftur kominn í húsið hljómplötuspilari. Stoltin mín, dætur mínar þrjár, hafa allar fengið að kynnast hljóðheimi hljómplötunnar og gott ef þær eigi ekki bara góðar minningar um það þegar pabbi, einn ganginn enn, hóaði um leið og hann rótaði í hljómplötubúnka æsku sinnar. Dregur svo upp eina. Hver er það jú sama plata og síðast. Hin 38 ára gamla Pétur og úlfurinn. Ævintýri eftir Sergi Prokofieff þar sem sögumaðurinn er engin annar en Bessi Bjarnason. Hver var nú það, var þá gjarnan spurt? Eftir fylgdi örfyrirlestur pabbans um þennan einstaka gamanleikara og gjarnan endað á að leika afann í hinum einstöku sjónvarpsþáttum Föstum liðum einsog venjulega. Ef þetta vakti ekki kátínu þá var það bara klassíkin: Láttu ekki einsog þú sért ekki þarna ég sé þig vel, Lilli. Og þá loks var sagt: Já, hann. Nú er pabbinn aftur kominn í leikarargírinn og hefur reyndar hækkað í hlutverki því nú er hann orðinn afi. Um daginn kom prinsípesí afastelpan mín í heimsókn. Þegar það gerist þá leggur afinn allt annað frá sér og verður strax einsog afinn í Föstum liðum, já, já fer jafnvel í búninga. En þennan dag hafði afinn önnur áform já nú átti að kynna hinn dásamlega hljóðheim hljómplötunnar. Gömlu góðu barnahljómplötur æskunnar. Afi bara allt í einu orðinn ,,dídjey."

Fyrst var það Emil í Kattholti með Helga Hjörvar í hlutverki prakkarans en gaman er að geta þess að hann er enn í leikhúsinu og fer þar mikinn á pallinum. Svo var það náttúrulega hinn höfundur æskunnar Thorbjörn Egner fyrst Kardóið og svo Dýrin.Afinn hlustaði og fór jafnvel í barndóm því meðan á þessu stóð hafði hann byggt hús, bíl og flugvél, allt úr Legókubbum. Sú stutta dundaði sér einnig við þessa yðju og oftar en ekki tók hún undir. Sérstaklega þegar Mikki refur kom við sögu. Hljómplötuumslögin vöktu líka athygli hennar verst hvað það var lítið af myndum. En svo sá hún eina hljómplötu sem var með mörgum myndum og með nema hvað einum vondum. Úlfi. Stór mynd sem sýndi soltinn og slefandi trant úlfsins. En þarna var líka strákur. Í gulum bol með einskonar ofurhetju eldingingu á miðju bolsins.

Afi hlustum á þessa.

Nú varð sá gamli extra kátur. Vippaði nálinn af Hrekkjusvínum, en þá var það frábæra verk á fóninum. Varlega var svo sett nálin niður á hinni mjög svo kæru hljómplötu afans hinni 38 ára gömlu Pétur og úlfurinn með Bessa. Þetta var einsog í sögunni þarna sem engin man lengur hvað heitir, þakið datt nærri af húsinu. Slíkir voru töfrarnir. Mun minna var kubbað núna því við vorum að hlusta. Hlusta á hljómplötuna Pétur og úlfurinn með Bessa. Ég, afi gamli 43 ára gamall, og hans afa stelpa, alveg að verða þriggja. 

Í gær kom svo afaskottið í heimsókn og hvað haldiði að hún hafi sagt? Nema: Afi, hlusta á Pétur og úlfinn.

Það er dásamlegt að hlusta og hvað þá að geta hlustað saman.